Genealogie van de familie van Aarsen: maart 2012

Wapen zoals gebruikt door de fam van Aarsen op de klok in de kerk van Jorwerd 1749

Luidklok Jorwert met naam en wapen van de fam van Aarsen

Nog onbevestigd:

Uit nog onbevestigde bron heb ik een uitbreiding van de stamreeks ontvangen. Spijtig genoeg betreft het hier uitsluitend namen met ( vermoedelijke) geboortejaren. Nadere bron voor onderzoek dus.

Sybe Seerps Bonga 1475

Seerp Bonga 1450

Syds Bonga 1425

Taecke Bonga 1380

NB. vanwege het openbare karakter beperkt deze site zich tot de reeds overleden leden van de familie tot en met de kinderen van Andries en Hillgje

Na generaties lang in Jorwerd gewoond te hebben en daar als boeren en bakkers hun brood te hebben verdiend, trok de familie naar Tjerkgaast onder Sloten. Nadien trok de familie verder naar de Weststellingwerven om vervolgens via een tussenstop in Gronau (D) in Overdinkel te belanden. De trek van Weststellingwerf naar Twente werd veroorzaakt door het feit dat de levensomstandigheden in Zuid Friesland aan het eind van de 19e eeuw erg slecht werden. De nieuwe textielindustrie in Westfalen en Twente beloofde een betere toekomst.
Totdat men in de textielindustrie terecht kwam, trok onze familie min of meer in het voetspoor van de verveningen door Friesland. Echter zij waren altijd boeren, bakkers of winkelier ( inlands kramer) totdat men overging op het ambacht van timmerman en metselaar. Ik heb geen beroepsaanduiding aangetroffen waaruit blijkt dat zij daadwerkelijk zelf verveners waren. Wel is er een vervener uit Giethoorn in Weststellingwerf met dezelfde naam. Van een familieband is mij tot heden niets gebleken. Mogelijk heeft de overgang naar het timmermansvak te maken gehad met het huwelijk van Andries Karstes met Hiltje Fabriek, dochter uit een familie van molenbouwers.
Naast hun eigenlijke beroep waren onze voorvaders generaties lang kerkvoogd/Diaken en bijsitter bij het gerecht. Ook de huwelijkspartners kwamen voor een deel uit families met dezelfde achtergrond. In die tijd schijnt men (zoals sommige quotatie kohieren aangeven) welgesteld te zijn met een een somtijds aanzienlijk bezit.

Met dit Blog zal ik zoveel mogelijk informatie over onze familie trachten te delen met diegenen die hiervoor belangstelling hebben
Mijn grootvader ( Opa) Andries van Aarsen en grootmoeder (Opoe) Hilligje van Aarsen-Kok vormen hier een soort van vertrekpunt .

Jorwert

Jorwerd

De geschiedenis van onze familie laat zich terug vervolgen tot de Friese plaats Jorwerd ( Jorwert) .
Omstreeks het jaar1520 werd daar Seeerp N (Bonga) geboren. Hij was de oudst te lokaliseren voorvader.

Jorwert speelde in de late Middeleeuwen een belangrijke rol in de rechtspraak, zowel de kerkelijke als de burgerlijke juridische zittingen voor de regio werden in Jorwert gehouden. In Jorwert werd in die periode (omstreeks 1400) het hoofddecanaat gevestigd.

Jorwert maakte in de periode 1636-1916 deel uit van de Grietenij Baarderadeel, tussen 1916-1983 werd dit de gemeente Baarderadeel en in 1984 werd Baarderadeel samengevoegd met de gemeente Hennaarderadeel tot het huidige Littenseradiel. De naam van het dorpscafé Het Wapen van Baarderadeel verwijst nog naar denaar deze historie
(bron website dorp Jorwert)
Geert Mak.

De naam van Aarsen is eveneens ontstaan in Jorwerd waar de schipper en koopman Heerke Seerps een bakkerij kocht, gelegen tussen het kerkhof en de Jaanvaart. Heerke Seerps kocht het van de erfgenamen van wijlen Goyck Sijmens,weduwe Seerp Pijters, dus broers en zusters voor 600 car gl.
De in 1662 als “Coopman en Backer”genoemde Heerke Seerps was gehuwd met Griet Dirks, daarvoor in1642 met Saskje Jentjes.
Na zijn overlijden in 1665 huwde echtgenote Griet Dirks in 1669 met Sijmen Ruurds. Laatstgenoemde was hier bakker tot na 1675. In 1676 kochten stiefzoon Pijter Heerkes en zijn vrouw Pasquijntje Willems de bakkerij, van zijn broers en zusters,waaronder Seerps Heerkes ,mr bakker te Winsum.

locatie van de voormalige bakkerij th. Maliebaan 2

locatie van de voormalige bakkerij "tussen kerkhof en Jaanvaart"

Bakker rond 1650

Bakker en koopman Pijter Heerkes kocht in 1692 boerderij nr 20 te Arsum, tegenwoordig “de Pôle” genoemd. Het betrof “seeckere stemdragende sate en landen sampt huijsinge, hoijberg, hovinge en de verdere meijers-gerechtigheden staende en gelegen tot Jorwert groot nae naem en faem vijfftigh pondemaat”Vanaf ca 1706 was Heerke Pijters bakker en tegelijk boer Omdat de boerderij bij de buurtschap Arsum behoorde, ging hij zich Pijter Heerkes Aarsen noemen.

de Pôle 2010

de eerste boerderij links vanaf Jorwert is de Pôle vroeger

Wanneer iemand een stapje omhoog deed op de maatschappelijke ladder, gebeurde het wel meer dat een achternaam werd gekozen in het geval men die nog niet had.

Door persoonlijke capaciteiten werd Pijter Heerkes bijzitter of mederechter van Baarderadeel. Samen met de grietman en een collega-bijzitter vormde Pijter Heerkes Aarsen een soort rechts-college dat recht sprak in kleine controversieele gevallen in de grietenij Baarderadeel.
Pijter Heerkes Aarsen en zijn vrouw overleden op respectievelijk 78- en 89 jarige leeftijd. De bakkerij had Pijter Heerkes Aarsen al in 1726 van de hand gedaan.

(e.e.a overgenomen uit het boek “Uit de geschiedenis van Jorwerd”Samengesteld door Jolt Oostra Rzn blz 110)

Tjerkgaast

De familie vertrok uit Jorwert na1751 (geboorte Heerke Pieters 1751 te Jorwert huwelijk 1785 te Tjerkgaast) toen zij, waarschijnlijk door loting, een (deel van) een boerderij erfden in de omgeving van Tjerkgaast. (zie akte van scheiding 05/12/1731) waarschijnlijk “op de Kooi”. ( zie DTB van de NH kerk te Sloten) Thans (2011) bestaat er nog een overblijfsel van een eendenkooi vlak bij Tjerkgsaast met daarnaast een boerderij aan “de Koai”

eendekooi te Tjerkgaast

Echter reeds in 1790 (mogelijk eerder) woont de familie al in Munnekeburen gezien de geboorte van Rinske Heerkes aldaar. Munnekeburen is een dorp in Weststellingwerf.

zie voor de geschiedenis van Weststellingwerf volgende link: http://www.stellingwerven.dds.nl/

Naar de textielfabriek

Enige generaties lang woonde de familie binnen Weststellingwerf. Veel mensen uit deze omgeving en uit het naburige Steenwijkerwold vertrokken uit hun geboortestreek om de armoede te ontvluchten. De textielindustrie die in het Pruisische grensgebied en in Twente z'n opgang deed, voorspelde een beter toekomst.

Zo vertrok ook de familie van Aarsen richting textiel.

Invloed van de migratie op de gemeente Losser

Tot het einde van de 19^e eeuw bestond de bevolking van Losser voornamelijk uit landbouwers.
Daarin kwam omstreeks 1890 verandering, toen er een grote stroom op gang kwam van arbeiders uit de Noordwest hoek van Overijssel en Friesland, die in de textielfabrieken van Gronau en Enschede en Oldenzaal gingen werken. De meeste van deze mensen waren protestants. Later kwamen ook de rooms-katholieken. Ze kwamen vooral uit Willemsoord, Steenwijkerwold, Frederiksoord, Noordwolde, Weststellingwerf, Vledder en Diever. Het is bekend dat pastoor Roberink, die vanuit Losser naar Steenwijkerwold werd overgeplaatst, de verhuizing van de rooms-katholieken sterk heeft bevorderd.

De meerderheid van de immigranten bestond uit kolonisten. Telde de gemeente Losser in 1892 nog 5200 inwoners, in 1915 was dat aantal gestegen tot 12.500, hetgeen betekent dat de bevolking in minder dan 25 jaar meer dan verdubbeld is. Was in 1840 nog bijna 94% van de bevolking rooms-katholiek en bijna 6% hervormd, in 1899 bedroegen deze cijfers resp. 79% en 20%. Hierin weerspiegelt zich de invasie van overwegend protestantse noorderlingen. Het aandeel van de hervormden is in de eerste 25 jaar van de 20^e eeuw nog toegenomen tot 25%. Er werden o.m. in Gronau en Nordhorn fabrieken gebouwd, die tot de grootste van Europa gingen behoren en hierin is ook veel Twents kapitaal geïnvesteerd. In Enschede werden de bestaande textielfabrieken sterk uitgebreid. De Losserse thuiswerkers zijn bijna allemaal door de Duitse fabrieken opgeslokt en ook gezinnen uit de Kop van Overijssel en het Friese veengebied gingen daar werken. De Gronause fabrieken hadden graag Hollandse arbeiders, doordat die doorgaans een wat hogere levensopvatting heetten te bezitten, dan de Beieren, waarvan velen er wild op los hebben geleefd en ruw en onhebbelijk waren.
Een deel van de immigranten heeft zich in Gronau gevestigd. Een ander deel ging op Hollands gebied wonen, op het Losserse Veld, de onbewoonde heidestreek over de Dinkel, het latere Overdinkel. De overige gingen wonen in of nabij het dorp Losser.
De kolonisten namen hun taal en cultuur mee. In de overwegend katholieke agrarische omgeving brachten ze een hele ommekeer teweeg. Toch is het opmerkelijk dat de nieuwkomers zeer wel in het dorpsleven zijn ingepast. De sfeer en het zich met elkaar verbonden voelen zijn voor een belangrijk deel door de immigranten bepaald. Dat geschiedde vooral in de verenigingsgebouwen, waarin zich een aanzienlijk deel van het gemeenschapsleven voltrok. Het oude agrarische stempel was behoorlijk vervaagd

(bron: Oet Dorp en Marke 2007-2)

Andries en Hilligje

Hilligje en Andries

Andries werd in 1881 geboren in Oldetrijne, vallende onder Weststellingwerf hij groeide op in Sonnega en ter Idzard, hij verhuisde op 10 jarige leeftijd naar Gronau .

In 1895 toen hij 14 jaar was overleed zijn moeder Leentje Oosterkamp op 40 jarige leeftijd. Zijn schooltijd heeft hij er ten dele doorgebracht, hij bezocht daar de school welke gelegen was in de onmiddellijke nabijheid van de toemalige Schlossplatz. Eerst woonde hij op “Piepenpohl”, ongeveer waar thans baumarkt Geveler is gevestigd. Daarna verhuisde hij naar “Heerbuurken”vlakbij het klooster te Glaan (mariavlucht) juist aan de duitse kant van de grens.

Piepenpohl schànke, Gronau

Opoe van Aarsen-Kok werd geboren in 1879 in Zuidwolde ( de Tippe) en kwam vandaar naar Enschede, waar ze bij de wasserij Roberts heeft gewerkt samen met haar zuster Dina Kok. Ze hadden beide verkering in Enschede, toen Hilligje Kok dit niet meer zag zitten, heeft ze meteen ook maar de verkering voor haar zuster Dina uitgemaakt. Opoe is ook nog enkele jaren dienstbode geweest bij de moeder van Tjibbe Knol waar ze Opa van Aarsen heeft leren kennen.

Hillgje en "tante" Dien

Doordat de vader van opa (Kaste van Aarsen) voor de tweede keer getrouwd was met een Margje Huisman, was de familie van Aarsen ook nog verwant met de familie Tjibbe Knol. Margje Huisman was waarschijnlijk ook de moeder van Tjibbe Knol,ze had ook een voorkind Tinus Huisman welke later winkelier in Overdinkel was.

Winkel van de familie Knol

Hij is op 14 Oktober 1902 getrouwd met opoe van Aarsen-Kok, Zij hebben eerst 10 jaar in Tiekenveen gewoond. Opa heeft wel eens verteld dat hij de enige was met een carbidlantaarn aan de fiets. Als er een vrouw in de buurt moest bevallen, werd hij er bij nacht en ontij op uitgestuurd, om de dokter in Losser te waarschuwen.

Voor de militaire dienstplicht kwam hij terecht bij de vestingartillerie in de omgeving van Utrecht, bij de fortificaties van de Hollandse waterlinie (Lunetten,Rijnauwen).Hij behoorde tot de lichting 1901
( lotnummer20, ingelijfd 12 maart 1901)

Vestingartillerie aangetreden te Naarden 1900

Tenue vestingartillerie in de tijd dat Andries in dienst was

In November1912 heeft hij het huis op "de Bult" (genummerd Overdinkel 341(later O 517, het huidige Lakeringsweg 5/5a) gekocht, op een openbare veiling. Het was een bestaand huis (waarschijnlijk tevens een bierhuis) dat na een brand weer was opgebouwd.

Luchtfoto 1969 Lakerinksweg met het ASVO terrein

Lakerinksweg 5/5a 2010

Het gerucht gaat, dat hij aan het huis was blijven hangen, bij een poging om zet- en strijkgeld te verdienen. Ze hebben hier tot aan hun dood in 1968 gewoond.

van Delden Gronau (D) 1970

Opa van Aarsen heeft voor de eerste wereldoorlog als Drosser in de textielfabriek van van Delden in Gronau gewerkt. Van 1913 tot ca1919 (1^e wereldoorlog) was hij commiessoldaat en werd hij gelegerd in Velden in de omgeving van Venlo. Hierna is hij nog enkele jaren commies geweest in de Knalhutte. Hij schijnt daar als bijnaam “oude Dries” gehad te hebben.

Velden, de grens omstr. 1916. Andries zou dit zeker herkennen


Ned. en Duitse grensbewaking in de eerste wereldoorlog,zo zal Andries er ook bijgelopen hebben

Vanaf 1921 heeft hij tot z’n pensionering in ca 1952 bij de firma Gelderman in Oldenzaal gewerkt.
Opa heeft hier ook nog een ongeluk gehad. Toen hij n.l na reparatie van de machine, de drijfriem weer op de draaiende riemschuif wilde gooien,bleef de riem haken achter een gesp van zijn overall en werd hij mee naar boven getrokken en viel naar beneden.Hij is toen naar het ziekenhuis in Oldenzaal gebracht, waar de dienstdoende arts zei “geef hem maar een borrel”waarop Opa zei “die soep ie zelf maar op”. Opa was n.l geheelonthouder.

fa. Gelderman Oldenzaal

Opa van Aarsen is van 1931 t/m 1939 gemeenteraadslid voor de SDAP in Losser geweest, als opvolger van Rense de Vries. Het verhaal wil dat als RK mensen problemen hadden met de gemeente dan ging men niet naar hun eigen RK raadsleden, doch naar opa van Aarsen welke één van de weinigen was welke de burgemeester wel aan durfde te pakken. Opoe was van Hervormde afkomst en geen socialistenvriend. Als opa s middags gemeenteraadsvergadering had kreeg hij hiervoor f 2,50 hij moest hiervoor echter bij Gelderman f 3,00 laten vallen. Hiermee was opoe het in deze tijd, waar elke cent moest worden omgekeerd, het over het algemeen niet eens.

SDAP affiche 1931

Hilligje en Andries met kinderen rond 1940

Van 1947 t/m 1950 was hij lid van de woningcommissie van de gemeente Losser. Daarnaast was hij lid van de textielvakbond “de Eendracht”en een aantal jaren afdelingsvoorzitter van de geheelonthoudersvereniging “de Blauwe NV”. In latere jaren maakte hij zich verdienstelijk als terreinknecht van de voetbalvereniging ASVO.

aansprekers "in tenue"

In de tijd dat familie en kennissen nog persoonlijk van een overlijden op de hoogte werden gebracht, toog hij voorzien van hoge hoed en zwarte jas als aanspreker op zijn fiets er op uit.

Opa heeft ook in de kerkeraad van de Hervormde kerk in Overdinkel gezeten, hij is hier uitgestapt na onenigheid met de dominee, omtrent het armenbeleid van de kerk. De kinderen zijn allen op latere leeftijd,begin jaren 1920, gedoopt.

NH kerk Overdinkel ong 1909

Opa schreef ook vaak brieven voor andere mensen naar officiële instanties.Hier volgt een mooie anekdote.

"Ene, Jan Knol welke door de politie van Nederland en Duitsland gezocht werd, nam het schip naar Amerika. Omdat hij bang was om in de haven alsnog opgepakt te worden, ging hij op de papieren van Harm Kok, een broer van opoe. Op een gegeven moment kwam de vader van Jan Knol te overlijden en liet de kinderen een behoorlijke som geld na. Daar van Jan Knol nooit meer iets was vernomen uit Amerika, kwam de zoon van Jan Knol bij opa en vroeg hem een brief te schrijven en naar de ambassade in Amerika te zenden,omdat hij vermoede dat zijn vader was overleden. Opa vroeg in de brief inlichtingen omtrent Harm Kok welke echter in wekelijkheid Jan Knol heette. "Moet ik ook nog vragen of hij je nog iets heeft nagelaten?" " Doe dat maar niet, zei de zoon, ik denk dat hij mij alleen maar schulden heeft nagelaten."

Na enige tijd kreeg opa bericht dat er in een ziekenhuis in Amerika een Harm Kok was overleden welke op zijn sterfbed, aan een medepatiënt had verteld, dat hij eigenlijk Jan Knol heette. (het overlijden heeft zich mogelijk voorgedaan in Hoboken, een deel van new York) Dit was door de directeur van het ziekenhuis genoteerd. Hierdoor was dus het overlijden van Jan Knol officieel vastgesteld en kon de zoon zijn vaders deel van de erfenis krijgen."


Lakerinksweg topografische kaart Overdinkel 1907

Lakerinksweg Kadasterkaart Overdinkel 1922

Hillligje en Andries in latere jaren

Alle kinderen zijn in Overdinkel naar de Zoekerschool geweest, alleen Dinie van Aarsen is na sluiting van de Zoekerschool, nog 1 a 2 jaar naar de Christelijke school in Overdinkel geweest.